Kelahiran ulama-ulama dalam pengajian Ilmu Tafsir ini
merupakan bidang pengkhususan yang mereka ceburi atau kecenderungan mereka untuk
memberi perhatian dan tumpuan yang lebih dalam bidangan yang berhubung-kait
dengan penafsiran ayat-ayat suci Al Quran. Namun begitu, mereka juga alim dan
mahir dalam ilmu-ilmu lain, seperti ilmu nahu bahasa arab, sastera arab, ilmu
balaghah, ilmu fiqh, ilmu kalam dan lain-lain lagi, kerana ilmu-ilmu tersebut
saling kait-mengait di antara satu sama lain apa sesuatu penafsiran ayat
dibuat. Ada di antara ulama tafsir menafsirkan ayat mengikut nahu dan balaghah,
ada di antara mereka menafsirkan ayat mengikut hukum fiqh dan ada pula yang menafsirkan
sesuatu ayat mengikut konsep kesufian atau alam mistik. Di antara mereka ialah:
1.
Imam At Tabari (225-310H/839M-923M)
Beliau
ialah Abu Jaafar Muhammad bin Jarir At Tabari, tetapi beliau terkenal dengan
nama At Tabari atau Ibn Jarir At Tabari. Beliau dilahirkan pada 225H/ 839M di
Amul, Tabaristan, Iran tetapi beliau lebih banyak menghabiskan masanya di Kota Baghdad.
Imam At Tabari menguasai banyak ilmu pengetahuan tetapi beliau lebih terkenal
dalam bidang tafsir dan sejarah. Beliau berpindah ke Baghdad untuk menemui Imam
Ahmad bin Hanbali, namun sebelum sampai di kota tersebut Imam Ahmad meninggal
dunia 241H/855M. Beliau pergi ke Wasit dan Basrah untuk mengikuti beberapa
kuliah di sana. Setelah itu beliau melanjutkan perjalanan ke Kufah untuk mendalami
ilmu hadith dan ilmu yang berkaitan dengannya. Kemudian beliau kembali ke
Baghdad untuk belajar ilmu Al Quran dan fiqh, khususnya fiqh imam Asy Syafi’ei.
Pada 253H/867M, beliau pergi ke Fustat, Mesir dan singgah di Syria untuk
belajar ilmu hadith. Setelah itu, beliau kembali semula ke Baghdad dan berjaya
menulis pelbagai karya yang masih digunakan hingga hari ini. Ketika menulis
kitab tafsirnya, Jami’eu Al Bayan Fi Tafsir Al Quran atau dikenali sebagai Tafsir
At Tabari, beliau telah menggunakan kaedah menafsiran Tafsir Bi Al Ma’sur iaitu
penafsiran Al Quran dengan Al Quran, dengan hadith dan ijtihad para sahabat. Kitab
itu mengandungi penemuan hukum akidah dan fiqh yang disimpulkan daripada Al Quran.
Karya sejarah beliau yang terkenal ialah Tarikh Ar Rusul Wa Al Muluk atau
dikenali dengan nama Tarikh At Tabari. Kitab itu dianggap sebagai kitab sejarah
Islam yang paling lengkap. Dalam kitab itu dimuatkan maklumat yang tidak pernah
ditulis oleh sejarawan sebelumnya. Isi kitab itu terbahagi kepada dua bahagian.
Bahagian pertama mengandungi sejarah Arab, Parsi dan Rom sebelum Islam,
manakala bahagian kedua mengandungi sejarah pasca-Islam. Kitab sejarah ini
telah menjadi rujukan dan diterjemahkan ke dalam pelbagai bahasa. Imam At
Tabari meninggal dunia ketika berusia 85 tahun di Baghdad pada 310H/923 M. Semoga
Allah merahmati roh beliau, amin.
2.
Imam Ibn Kathir (701-774H)
Beliau
ialah Abu Al Fida’ Imaduddin Ismail bin Umar bin Kathir Al Qurasyi Al Bushrawi Ad
Dimasyqi, lebih dikenal dengan nama Ibn Kathir. Beliau lahir pada tahun 701H di
sebuah desa Kota Bashra di Syam. Pada usia empat tahun, ayahnya meninggal dunia
dan beliau diasuh oleh bapa saudaranya. Pada tahun 706H, beliau berpindah dan
menetap di kota Damsyiq. Di sana, beliau banyak menimba ilmu pengetahuan dari
para ulama yang terkenal di kota tersebut, di antaranya ialah Syeikh Jamaluddin
Yusuf bin Zaki Al Mizzi, salah seorang ahli hadith di Syam, kemudian Syeikh
Jamaluddin menikahkan Ibn Kathir dengan puteri kesayangannya. Beliau sempat
berguru dengan Syeikhul Islam Ibn Taimiyah, Syeikh Burhanuddin Ibrahim Al
Fazari, Ibn Asyakir, Ibn Syairazi, Ishaq bin Yahya bin Al Amidi, Ibn Zarrad, Al
Hafizh Ad Dzahabi dan lain-lain lagi. Beliau juga belajar di Mesir dan mendapat
ijazah dari para ulama di sana, berkat usaha dan kegigihannya, akhirnya beliau
menjadi seorang ahli tafsir dan ahli hadith serta sejarawan yang terkenal pada
abad ke 8H. Kitab beliau dalam bidang tafsir ialah Tafsir Al Qur’an Al
‘Azim yang lebih dikenali sebagai Tafsir Ibn Kathir. Kitab tersebut
menjadi kitab tafsir yang terbaik di samping kitab Tafsir At
Tabari. Para ulama mengatakan bahawa Tafsir Ibn Kathir adalah sebaik-baik kitab
tafsir kerana memiliki pelbagai keistimewaan, beliau menggunakan kaedah Tafsir
Bi Al Ma’sur iaitu menafsiran Al Qur’an dengan Al Qur’an, menafsirkan Al Qur’an
dengan As Sunnah, kemudian dengan perkataan para shahabat, tabi’in dan tabi’
tabi’ein, kemudian dengan kaedah-kaedah tatabahasa Arab. Selain tafsir, beliau
juga menulis kitab-kitab lain yang sangat bermutu di antaranya adalah Al Bidayah
Wa An Nihayah, Jami’eu Al Masanid, Ikhtisar ‘Ulum Al Hadith, Risalah Fi Al Jihad dan
banyak lagi. Ibn Kathir meninggal dunia pada tahun 774H di Damsyiq dan
dikuburkan di sebelah makam gurunya, Syeikhul Islam Ibn Taimiyah. Semoga Allah
merahmati roh beliau, amin.
3.
Imam Al Qurtubi (871H/1214-1273M)[1]
Beliau
ialah Abu Abdillah Muhammad bin Ahmad bin Abu Bakr bin Farh Al Ansari Al
Khazraji Al Andalusi Al Qurtubi, seorang ahli tafsir dari Cordova, Andalusia. Beliau
berhijrah ke Mesir untuk menuntut ilmu dan menetap di kediaman Abu Khusaib di
selatan Asyut, Mesir. Beliau adalah seorang hamba Allah yang soleh dan ulama
yang arif, wara’ dan zuhud di dunia, yang sibuk menguruskan dirinya dengan
urusan akhirat, sentiasa menghabiskan waktunya untuk memberikan bimbingan,
beribadah dan menulis. Beliau
sangat alim dalam bidang ilmu fiqh, nahu, qira`at, balaghah dan lughah, terkenal
sebagai seorang penuntut ilmu yang sangat tekun. Di antara guru-guru beliau
ialah Dharir bin Ali bin Futuh Al Uzdi Al Iskandarani Al Maliki, Al Alamah
Bahauddin Abu Al Hassan Ali bin Hibatullah bin Salamah Al Misri Asy Syafi’ei, Abu
Al Abbas Ahmad bin Umar bin Ibrahim Al Maliki, Al Hassan bin Muhammad bin Amruk
At Taimi An Nisaburi dan lain-lain lagi. Kitab-kitab tulisan beliau ialah At Tazkirah
Fi Ahwal Al Mauta Wa Umur Al Akhirah, At Tizkar Fi Afdlal Al Adzkar, Al Usna Fi
Syarhi Asma illahi Al Husna, Syarhu At Taqashi, Al I’lam Bi Ma Fi Dinin Nashara
Min Al Mafasid Wa Al Auham Wa Idhari Mahasini Din Al Islam, Qam’ul Hirshi Bi Az
Zuhdi Wa A Qana’ah, Risalah Fi Alqab Al Hadith, Kitab Al Aqdliyah, Al Mishbah Fi Al Jam’ei Baina Al
Af’ali Wash Shihah dan lain-lain lagi. Kitab tafsirnya yang terkenal ialah Al Jami’ei
Li Ahkam Al Qur’an yang dikenali sebagai Tafsir Imam Al Qurtubi. Keistimewaan
kitab ini kerana di dalamnya diulas tentang hukum-hakam yang terkandung dalam sesuatu
ayat Al Qur’an secara panjang lebar, dibawa hadith-hadith yang ditakhrij oleh
beliau dan diungkapkan pula para perawinya. Dalam kaedah metodologi penulisan kitab
tafsir, Imam Al Qurtubi banyak merujuk kitab-kitab tafsir yang dikarang
sebelumnya dan menggunakan kaedah tafsir bil ma’tsur, qira’at, lughah, nahu,
balaghah, fiqh, kajian hukum dan sebagainya. Beliau wafat pada malam Isnin, 9
Syawal tahun 871H, dimakamkan di Al Muniya terletak di sebelah timur Sungai Nil[2].
Semoga Allah merahmati roh beliau, amin.
4.
Imam Fakhruddin Ar Razi (543-606H)
Beliau
ialah Syeikhul Islam Muhammad bin Umar bin bin Al Hassan At Tamimi Al Bakri Al
Qurasyi At Tibristani Ar Razi Asy Syafi’ei Al Asy’ari, digelar dengan Fakruddin.
Dilahirkan pada 25 Ramadhan tahun 543H di Kota Ray, Teheran dan meninggal pada
606H di Herah. Bapanya seorang ulama yang terkenal di zaman itu yang bergelar
Sheikh Al Khatib Ar-Ray sahabat Imam Al Bughawi dari keturunan Abu Bakr As Siddiq
r.a. khalifah Islam yang pertama. Beliau mendapat pendidikan awal dari bapanya
sehingga memiliki ilmu agama yang tinggi, pakar dalam ilmu kalam, tafsir, mantik
dan falsafah. Imam Fakhruddin Ar Razi belajar ilmu dari ayahnya sampai ayahnya
meninggal dunia, kemudian beliau belajar dengan ulama di Kota Ar Ray mengenai ilmu
hikmat, ilmu kalam dan ilmu fiqh dengan Majdidin Al Jaili seorang ulam yang
amat terkenal pada zaman tersebut. Beliau bukan sahaja alim dalam ilmu agama,
tetapi juga seorang yang pakar dalam bidang ilmu perubatan Pada mulanya Imam
Fakhruddin cenderung kepada Mazhab Mu’tazilah, tetapi kembali kepada Mazhab Ahli
Sunnah wal Jama’ah setelah berlaku peristiwa perdebatan beliau dengan Sheikh Al
Jubba’i. Dikatakan, Imam Fakhruddin menghafal semua karangan Imam Al Haramain
dalam ilmu kalam, kemudian beliau menuju ke negeri Khawazim. Karya Imam
Fakhruddin Ar Razi terbagi kepada tiga, karya dalam bahasa arab yang disiapkan
sepenuhnya oleh beliau, karya bahasa arab yang disempurnakan oleh orang sesudah
beliau dan karya beliau yang ditulis dalam bahasa Parsi. Di antara karya-karya
tersebut Kitab Tafsir Al Kabir, Kitab Tafsir
As Shaghir, Kitab Nihayah Al ‘Ukul, Kitab Al Mahshul Fi Ilmi Usul Fiqh, Kitab
Al Mabahasul Masyriqiyah, Kitab Lubab Al Isyarat, Tafsir Al Kabir dan
lain-lain. Kitab tafsir beliau yang terkenal iaitu Tafsir Al Kabir yang
dikenali sebagai Kitab Tafsir Fakhruddin Ar Razi merupakan kitab tafsir yang
sangat terkenal di kalangan pengkaji ilmu Tafsir Al Qur’an. Kaedah penafsiran digunakan
ialah Tafsir Bi Ar Ra’yi Al Ma’thul, namun tafsir ini banyak istifadah yang boleh
di ambil, menggunakan balaghah Al Qur’an dan lughah. Beliau memasukkan ke dalam
tafsirnya itu ilmu perubatan, ilmu mantiq, falsafah dan hikmah, di ambilnya
dari ayat-ayat Al Qur’an dan ruh ayat-ayatnya. Dalam Tafsir Al Kabir, Imam
Fakhruddin Ar-Razi banyak menjelaskan tentang munasabah surah dan ayat dengan mengemukan
ilmu riadiyah, tabi’iyah, fulkiyah, falsafiyah dan perbaHassan ilahiyah yang
bersandarkan kepada akal yang sihat dan mengemukakan pendapat ulama. Walaupun
Imam Fakhruddin tidak sempat menyiapkan tafsirnya, namun penulisan tafsirnya
diteruskan oleh Syeikh Syihabuddin Al Haubi dari Damsyiq pada tahun 639H dan
kemudian diselesaikan oleh Syeikh Najmuddin Al Qamuli pada 727H yang berasal
dari Mesir. Beliau meninggal dunia pada
606H di Herah, semoga Allah merahmati roh beliau, amin.
5.
Imam Al Alusi (1217-1270H)
Beliau ialah Abu Sana’ Syihabuddin As Syed Mahmud
Afandi Al Alusi Al Baghdadi. Beliau dilahirkan pada hari Juma’at 14 Sya’ban pada
tahun 1217H di daerah Kurkh, Iraq. Beliau termasuk dalam kalangan ulama besar
di Iraq dalam pelbagai ilmu pengetahuan. Al Alusi adalah nisbah kepada suatu
daerah di dekat sungai Eufrat antara Baghdad dan Syria. Sejak kecil lagi beliau
diasuh oleh bapanya iaitu Syeikh Al Suwaidi dan Al Alusi juga pernah berguru dengan
Syeikh Al Naqshabandi. Al Alusi lebih cenderung ke arah ilmu tasawuf, maka
sewajarlah huraian dalam kitab tafsirnya beliau memasukkan perspektif tasawuf
untuk menguatkan lagi penafsiran dalam kitabnya. Beliau dilantik menjadi wali
wakaf di madrasah Al Marjaniyyah dan pada tahun 1248H beliau dilantik menjadi
mufti. Namun kemudian pada tahun 1263H beliau melepaskan jawatan tersebut dan menumpukan
perhatian untuk menulis tafsir Al Qur’an yang kemudian dikenali sebagai Tafsir Ruh
Al Ma’ani. Aliran penafsiran beliau lebih menumpukan perhatian kepada alam
mistik yang menekankan konsep spiritual. Kaedah metodologi penafsiran Al Alusi
mempunyai nuansa sufistik berpegang kepada unsur-unsur keagamaan yang kuat. Dalam
tafsir ini Al Alusi memuatkan pendapat dan pandangan para mufassir sebelumnya
agar tafsir ini mempunyai kepercayaan dalam kalangan ulama-ulama yang
mengkajinya, beliau menggunakan cara tahlili dalam
penerapan tafsir. Beliau adalah seorang yang akademik dan tidak hairanlah
beliau dipanggil ‘Hujah Al Udaba’ sebagai tempat rujuk bagi para ulama pada
zaman tersebut. Di antara karya-karya beliau yang lain ialah Hasyiah ‘Ala Al Qatr,
Syarh As Salim, Al Ajwibah Al ‘Iraqiyah `An As ilah Al Lahoriyah, Al Ajwibah Al
Iraqiyyah Ala As’ilah Al Iraniyyah, Durrah Al Gawas Fi Awham Al Khawass, Al Nafakhat
Al Qudsiyyah Fi Adab Al Bahs lain-lain. Tafsir beliau yang terkenal ialah
Tafsir Ruh Al Ma’ani yang lebih dikenali sebagai Tafsir Al Alusi. Beliau wafat
pada 25 Zulhijjah tahun 1270H dan dimakamkan bersebelahan makam Syeikh Ma’ruf Al
Karakhi, salah seorang tokoh sufi yang sangat terkenal di Kota Kurkh.
6. Imam Zamaksyari (467-538H)
Beliau
ialan Abu Al Qasim Mahmud bin Umar bin Muhammad bin Ahmad bin Umar Al Khawarizmi
Az Zamakhsyari, dilahirkan pada hari Rabu 27 Rejab 467H di Zamakhsyar, suatu tempat
di Khawarizmi terletak di wilayah Turkistan, Rusia. Beliau mendapat pendidikan awal
di negerinya, kemudian pergi ke Bukhara untuk menimba ilmu pengetahuan. Beliau
pernah berguru dengan Abu Al Hassan Ibn Al Mudzaffar Al Naisaburi, seorang
penyair dan guru di Khawarizm yang memiliki beberapa karangan, di antaranya
ialah Tahzib Diwan Al Adab, Tahdzib Ishlah Al Manthiq dan Diwan Al Syai’r. Kemudian,
beliau mempelajari sastera dengan Abu Mudhar Mahmud Ibn Jarir Al Dhabbi Al Asfahani
yang merupakan seorang tokoh dalam bidang bahasa dan nahu, yang merupakan guru
yang sangat berpengaruh terhadap diri Al Zamakhsyari. Beliau pernah ke Mekah dan
menetap lama di sana sehingga beliau digelar Jaarullah (Tetamu Allah) dan selama berada di Mekah beliau menulis Kitab
Al Kasyaf ‘An Haqa’iqit Tanzil Wa ‘Unuyil Aqawil Fi Wujuhit Ta’wil. Zamakhsyari
adalah seorang mahir dalam bidang ilmu bahasa, ma’ani dan bayan. Dalam beberapa kitab sejarah tercatat
bahawa beliau pernah berguru kepada seorang faqih dan ahli hadith, iaitu Abu
Abdillah Muhammad Ibn Ali Al Damighani dan juga berguru dengan Abu Manshur Ibn Al
Jawaliqi dalam bidang bahasa dan sastera. Untuk mendalami dasar-dasar ilmu nahu
Sibawaih, beliau berguru dengan Abdullah Ibn Thalhah Al Yabiri. Imam Az Zamakhsyari
hidup dalam keadaan membujang sebatang kara dan dikatakan faktor-faktor beliau
berada dalam keadaan demikian ialah kerana dilanda kemelut kemiskinan,
ketidakstabilan hidupn dan beliau adalah seorang yang cacat jasmani. Ditambah
pula dengan kesibukannya mencari ilmu dan kecintaannya terhadap ilmu
pengetahuan serta terlibat dalam penulisan menyebabkan beliau tidak mempunyai
masa untuk memikirkan soal perkahwinan. Dalam persoalan fiqh, beliau berpegang
kepada Mazhab Hanafi, tetapi dalam persoalan akidah, beliau bermazhab Mu’tazilah
bermatian-matian membela mazhab tersebut. Imam Adz Dzahabi pernah berkata dalam kitabnya
Al Mizan[3] bahawa Az Zamakhsyari adalah seorang
yang layak diambil hadith, tetapi dia seorang penyeru kepada aliran Mu’tazilah,
semoga Allah melindungi kita, oleh itu berhati-hati terhadap kitab Kasyaf
karyanya. Sebagai
seorang penulis, Az Zamakhsyari meninggalkan beberapa karya dalam beberapa
bidang ilmu, di antaranya ialah Tafsir Al Kasyaf, Diwan Al Adab, Rabi’ Al Abrar,
Asas Al Balaghah, A’jab Al‘Ajab Fi Syarh Lamiyat Al‘Arab, Al Anmudzaj Fi Al Nahwi,
An Nashaih As Shighar, Al Fa’iq Fi Garib Al Hadith, Maqamaat Al Zamakhsyari dan
Nawabi’ Al Kalam Fi Al Lughah[4].
Kitab tafsir beliau terkenal ialah Tafsir Al Kasyaf ‘An Haqa’iqit
Tanzil Wa ‘Unuyil Aqawil Fi Wujuhit Ta’wil atau dikenali sebagai Tafsir Az
Zamakhsyari. Kitab tafsir beliau
adalah salah satu kitab tafsir yang menggunakan kaedah Tafsir Bi Al Ra’yi yang
terkenal, yang dalam perbahasannya menggunakan pendekatan bahasa dan sastera.
Penafsirannya terkadang ditinjau dari sudut mufradat dengan merujuk kepada
ucapan-ucapan syair arab, nahu dan balaghah. Beliau wafat pada 538H, di Jurjaniyah
Khawarizm setelah kembali dari Mekah, semoga Allah mencucuri rahmat ke atas roh
beliau, amin.
Sekian, wassalam
Al Faqir Ila 'Afwi Rabb
Lutpi Mustafa El-Batnani
[1] Biografi beliau
terdapat dalam Al A’lam, oleh: Az Zirikli, juz: 5,
hal: 322 dan Hadiyyah Al ‘Arifin, oleh: Al Babani, juz:2, hal:129
[2] Lihat kitab Al A’lam, oleh: Az Zirikli, juz: 5, hal: 322
dan Hadiyyah Al ‘Arifin, oleh: Al Babani, juz: 2, hal: 129.
[4] Lihat kitab Mu’jam Al Udaba, oleh: Abu
Abdillah Yaqut ibn Abdillah Al Rumi dan Thabaqatu Al Mufassirin oleh: Al Hafiz
Syamsuddin Muhammad Ibn ‘Ali Ibn Ahmad Al Dawudi.
No comments:
Post a Comment